Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası XI. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, Balıkesir, Türkiye, 29 - 30 Nisan 2019, ss.5
Osmanlı
İmparatorluğu ile ticaret yapmaya hak kazanmış olan devletlerin Akdeniz’de
yaşadıkları en önemli sorunlarından biri korsan saldırılarıdır. Osmanlı
denizciliğine dair kaynaklar incelendiğinde Garp Ocakları ve Ülgün
korsanlarının ticari gemilere sıklıkla saldırdıkları izlenmektedir. Bu
saldırılar neticesinde bir takım imtiyazlarla hakları güvenceye alınmış olan
müstemen tüccarlar büyük zarar görmektedir. Osmanlı idaresi bu tür olayların
iki devlet arasındaki mevcut antlaşma maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle
himayesi altındaki korsanları sıklıkla uyarmaktadır.
1740
yılından itibaren gelişen Osmanlı-Sicilyateyn ticarî ilişkilerinde göze çarpan
en önemli sorunlardan biri tüccarların Akdeniz’de karşılaştıkları
saldırılardır. Bu bağlamda, iki ülke arasında imzalanan 1740 tarihli ticaret
antlaşmasına korsan saldırıları karşısında Sicilyateyn tüccarlarının korunması
ve zararlarının tazmin edilmesine dair hükümler konulmuştur. Sicilyateyn Krallığı
ayrıca 1741 yılında Trablusgarp Ocağı ile de korsanlığın yapılmamasına dair bir
antlaşma yaparak uluslararası sularda tüccarlarının mal ve can güvenliğini
korumaya çalışmıştır. Ancak her iki antlaşmaya rağmen Sicilyateyn tüccar
gemilerine yönelik korsan saldırıları tamamen engellenememiştir.
Bu
çalışma 1740-1804 yılları arasında Osmanlı-Sicilyateyn ticarî ilişkilerinde
Akdeniz’de Osmanlı Devleti’ne tabi korsanların Sicilyateyn tüccar gemilerine
saldırmaları üzerine meydana gelen sorunları değerlendirmektedir. Bu araştırma
kapsamında Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi’nde bulunan üç adet
Sicilya Defteri incelenmiştir. Bu defterlerin içerisinde sadece 6 Numaralı Sicilyateyn Düvel-i Ecnebiye
Defteri’nde korsan hükümleri yer almaktadır. Çalışma bu hükümler
doğrultusunda ele alınmakla birlikte konuyla ilgili mevcut araştırmalardan da
yararlanılmaktadır. Hükümlerde Sicilyateyn tüccar gemilerinin nerede ve ne
zaman saldırıya uğradığı, gemi içerisinde bulunan mürettebatın esir alınması ve
taşınan eşya ve paraların gasp edilmesine dair konuların analizi yapılmaktadır.
Ayrıca korsan saldırılarının Osmanlı arşiv belgelerine nasıl yansıdığı ve
Osmanlı yönetiminin bu saldırılar karşısındaki tutumu değerlendirilmektedir. Bu
çalışmanın deniz ticareti alanına ve Osmanlı-Sicilyateyn ilişkilerinin tarihsel
sürecine ilişkin mevcut literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.