Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. Uluslararası Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi, İstanbul, Türkiye, 5 - 07 Mayıs 2023, ss.92-94
İnsan, sosyal bir varlıktır ve yaşamını çevresindeki insanlarla ortak bir birliktelik üzerine inşa eder.
Hayatın devamlılığı için elzem olan paylaşım, ticarî, siyasî, edebî, dinî, sosyal ve üretim-tüketim gibi
farklı sahalarda gerçekleşir. Arap coğrafyasında doğa şartları nedeniyle üretimin azlığı ve onun
çeşitliliğin sınırlı kalması sebebiyle panayırlar kurulmuştur. Arapların çarşı algısı ile değerlendirdikleri
bu mekânlar sosyal, siyasî ve edebî açıdan büyük önem taşımaktadır. Önceleri temel ihtiyaçların
karşılanması için bir araya gelinen bu mekânlara ilerleyen süreçlerde kabilelerin üstünlüklerini
anlattıkları şair ve hatiplere yer vermesi sonucu edebî bir kimlik kazandırılmıştır. Türkçeye; Arapçadan
bir edebî kavram olarak geçen mahfil, Arapların األدبية الصالونات/edebiyat salonları, المنتدى/forum,
الندوة/sempozyum, المجلس/meclis, الملتقى/buluşma yeri ve الديوان/divan şeklinde ifade ettikleri mekânın ve
aktivitelerin adıdır. Kaldı ki bu edebiyat kavramının aslı (حفال-يحفل-حفل” (bir araya gelmek, her
yerde bulunmak, dolmak, önemsemek, dikkatini vermek, ihtimam göstermek ve gür akmak”
anlamına gelen fiilin mekân ismi (محفل (toplantı, loca, meclis camia, sınıf, kurul ve toplantı yeri
anlamında kullanılmaktadır. Böylece ilk kez Cahiliye döneminde ortaya çıkan mahfiller, panayırlarda
düzenlenen, şair ve hatiplerin bireysel olarak icra ettiği olağan toplantılar şeklinde tecelli etmiştir.
Panayırlar kapsamında gerçekleştirilen toplantılarda birçok şair ve hatip tarafından edebî bir haz
yakalanmış ve Arap edebiyatı açısından önemli bir eşik olan edebî tenkidin temelleri de atılmıştır.
İslamiyet’in doğuşuyla beraber edebî mahfiller sosyal pek çok kurumda olduğu gibi bir değişiklik arz
etmiştir. Kur’an-ı Kerim’in üslubundan etkilenen şairler, söylem değişikliğine giderken mahfiller de
dinî bir hüviyete bürünmüşlerdir. Böylece içerik ve üslup bakımından zengin bir edebî süreç başlamıştır.
Bu çalışmada bu mahfillerin gelişim süreçleri, İslamî dönem mahfiller ve bunların Arap edebiyatı
açısından önemine yer verilecek ve mahiyeti hakkında bir değerlendirme yapılacaktır.