Ehâbiş Kabilelerinin Köken Sorunu: Ensâb Literatürü Üzerinden Bir Tartışma


Duman M. F.

Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.9, sa.3, ss.771-786, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Ehâbiş kabileleri Mekke ve çevresinde meskun, bedevi bir yaşam biçimi benimsemiş kabileler topluluğudur. İslam öncesinden beri Kureyş’in geleneksel müttefikleri olarak tanınan bu kabileler risâlet döneminde de bağlılıklarını sürdürmüşlerdir. Çağdaş araştırmacılar Ehâbiş kabilelerinin kökeni konusunda ihtilafa düşmüşlerdir. Bu ihtilafın sebebi Ehâbiş kelimesinin Habeşistanla ilgili olup olmadığıyla ilgilidir. Ancak bu tartışmalarda ensâb literatürü dikkate alınmamıştır. Bu araştırma Ehâbiş kabilelerinin kökenini, İslam öncesi rivayetler çerçevesinde ensâb ve tabakat literatüründeki soy cetvelleri üzerinden incelemeye çalışacaktır. Bunun için öncelikle ehâbiş kelimesinin çağdaş araştırmacılar arasında ilgi gören etimolojik kökeni hakkındaki tartışmalar ele alınacaktır. Daha sonra ilk dönem İslam Tarihi kaynaklarında dağınık ve eksik bir şekilde bulunan bilgiler karşılaştırmalı bir şekilde ele alınarak bu kabilelerin şeceresini çıkarmaya çalışacağız. Böylece, Ehâbiş kabileler arasında zikredilen Hâris b. Abdümenât b. Kinâne’nin aslında Hâris b. Bekr b. Abdümenât b. Kinâne olduğu, bu kabilelerin Ümmü Hârice kanalıyla akrabalık ilişkilerinin bulunduğu, Mekke’ye Güney Arabistan’dan miladi IV. asrın ortasında gelmiş olabilecekleri, kökenlerinin Habeşliler’in Güney Arabistan’ı ele geçirdikten sonra yerel halkla kurdukları sıhri yakınlıkla ortaya çıkan sosyal sınıf Ebnâ (oğullar) gibi değerlendirilmesi gerektiği araştırmada ulaşılan veriler arasındadır. Bu kabilelerin Kureyş ile gerçekleştirdikleri ittifak (hilf) Arap kabile geleneğindeki himaye kültürünün anlaşılmasına ve modern dönemde yapılan tartışmalara önemli katkılar sağlayacaktır

The Ahabish tribes were a group of tribes who lived in and around Mecca and adopted a Bedouin lifestyle. These tribes had been recognised as the traditional allies of the Quraysh since pre-Islamic times, and they maintained their loyalty throughout the Risalah period. Contemporary scholars disagree on the origin of the Ahabish tribes. The reason for this disagreement is whether the word 'Abyssinia' is related to Abyssinia or not. However, these debates have not considered the literature of Ansab. This study will attempt to examine the origin of the Ehâbish tribes within the framework of pre-Islamic narratives through the genealogical tables in the Ansāb and Tabāq literature. To this end, we will first discuss the debates on the etymological origin of the word al-Ahābish, which have attracted the attention of contemporary scholars. We will then attempt to draw up a genealogy of these tribes through a comparative analysis of the scattered and incomplete information found in early Islamic historical sources. It will be concluded that al-Hāris b. ʿAbdumānāt b. Kināna, who is mentioned among the Ehābish tribes, is in fact al-Hāris b. Baqr b. ʿAbdumānāt b. Kināna, that these tribes were related to each other through Umm al-Hārīja, that they may have migrated from southern Arabia to Mecca in the mid-fourth century AD, and that their origins should have been in southern Arabia. Their origins should be seen as the social class of abnâ (sons), which arose from the intimacy they established with the local population after the Abyssinians conquered southern Arabia. The alliance (hilf) of these tribes with the Quraysh will make important contributions to the understanding of the culture of patronage in the Arab tribal tradition and to debates in the modern period.