Kırgız Sinemasında Dramaturjik Bir Çözümleme: “Kızıl Elma” Filmi Örneği


Creative Commons License

Okyay Z., Yeşilyurt A.

Manas Journal of Social Studies, cilt.14, sa.2, ss.560-569, 2024 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 14 Sayı: 2
  • Basım Tarihi: 2024
  • Doi Numarası: 10.33206/mjss.1287151
  • Dergi Adı: Manas Journal of Social Studies
  • Derginin Tarandığı İndeksler: EBSCO Legal Source, ERIHPlus, TR DİZİN (ULAKBİM), Sobiad Atıf Dizini
  • Sayfa Sayıları: ss.560-569
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Dramaturjik çözümleme; sosyoloji, psikoloji, felsefe, tarih gibi disiplinler arası yaklaşımla yapılmaktadır. Dünya edebiyatında özel yeri olan Cengiz Aytmatov’un birden fazla edebi eseri sinemaya uyarlanmış ancak literatür taramasında ulaşılabildiği kadarıyla bu uyarlama filmlerin dramaturjik çözümlemesinin yapılmadığı saptanmıştır. Bu boşluktan ve disiplinler arası yaklaşımdan hareket eden çalışmada Cengiz Aytmatov’un sinemalaştırılan “Kızıl Elma” filmi; “konu, öykünün toplumsal düzlemi, sosyolojik/ekonomi politik arka plan, öykünün söylem düzlemi, tema, öykünün anlatı (narration) düzlemi, mekân tasarımı, kişileştirme tasarımı, bakış açısı, olaylar dizimi, olay çatkısı, krizler, doruk nokta, çözülme ve son, dramaturgi perspektifinden reji tasarımı, oyunculuk, ses ve müzik tasarımı, kamera arkasından önemli notlar” bakımından dramaturjik olarak analiz edilmiştir. Kırgız sinemasının edebiyat ile ilişkisinin Kızıl Elma filmi üzerinden ele alınış biçimi nasıl gerçekleşmiştir? Filmde kalıplaşmış Sovyet ortak kimliği dışında ve Kırgızlara ait yaşam biçimleri, kültürleri vd. yerel unsurlar ne şekilde işlenmiştir? Sorularına yanıt aranmıştır. Bu perspektiften bakıldığında analizi yapılan “Kızıl Elma” filmi anlatı biçimi, kullanılan mekân, karakter seçimleri ve olayların dizilim kurgusuyla dramaturjik izleri bünyesinde taşıdığı görülmektedir. Ayrıca filmde sosyolojik ve şiirsel dram yaklaşımıyla örtük bir dünya anlatısı da sunmaktadır. Öykünün içinde bulunan dramatik çatışma, kriz gibi olay akışları filmin hem görsel hem de söylem boyutu kattığı saptanmıştırDramaturjik çözümleme; sosyoloji, psikoloji, felsefe, tarih gibi disiplinler arası yaklaşımla yapılmaktadır. Dünya edebiyatında özel yeri olan Cengiz Aytmatov’un birden fazla edebi eseri sinemaya uyarlanmış ancak literatür taramasında ulaşılabildiği kadarıyla bu uyarlama filmlerin dramaturjik çözümlemesinin yapılmadığı saptanmıştır. Bu boşluktan ve disiplinler arası yaklaşımdan hareket eden çalışmada Cengiz Aytmatov’un sinemalaştırılan “Kızıl Elma” filmi; “konu, öykünün toplumsal düzlemi, sosyolojik/ekonomi politik arka plan, öykünün söylem düzlemi, tema, öykünün anlatı (narration) düzlemi, mekân tasarımı, kişileştirme tasarımı, bakış açısı, olaylar dizimi, olay çatkısı, krizler, doruk nokta, çözülme ve son, dramaturgi perspektifinden reji tasarımı, oyunculuk, ses ve müzik tasarımı, kamera arkasından önemli notlar” bakımından dramaturjik olarak analiz edilmiştir. Kırgız sinemasının edebiyat ile ilişkisinin Kızıl Elma filmi üzerinden ele alınış biçimi nasıl gerçekleşmiştir? Filmde kalıplaşmış Sovyet ortak kimliği dışında ve Kırgızlara ait yaşam biçimleri, kültürleri vd. yerel unsurlar ne şekilde işlenmiştir? Sorularına yanıt aranmıştır. Bu perspektiften bakıldığında analizi yapılan “Kızıl Elma” filmi anlatı biçimi, kullanılan mekân, karakter seçimleri ve olayların dizilim kurgusuyla dramaturjik izleri bünyesinde taşıdığı görülmektedir. Ayrıca filmde sosyolojik ve şiirsel dram yaklaşımıyla örtük bir dünya anlatısı da sunmaktadır. Öykünün içinde bulunan dramatik çatışma, kriz gibi olay akışları filmin hem görsel hem de söylem boyutu kattığı saptanmıştır

Dramaturgical analysis is carried out with interdisciplinary approach such as sociology, psychology, philosophy and history. More than one literary works of Cengiz Aytmatov, which has special place in world literature, has been adapted to the cinema, but as far as can be reached in the literature review, it has been determined that the dramaturgical analysis of adapted films has not been made. Moving from this gap and interdisciplinary approach, Cengiz Aytmatov's "Red Apple" movie, which was made into cinema, has been analyzed dramaturgically from perspective of dramaturgy in terms of “subject, social plane of the story, sociological/economic political background, discourse plane of the story, theme, narration plane of the story, space design, personification design, point of view, plot, event frame, crises, climax, dissolution and end, directorial design, acting, sound and music design, important behind-the-scenes notes”. How was the relationship between Kyrgyz cinema and literature handled through the film Kızıl Elma, apart from the stereotypical Soviet common identity, the Kyrgyz lifestyles, cultures, etc.? How are local elements processed? Answers were sought for the questions. From perspective, it is seen that "Red Apple" film, which is analyzed, carries the dramaturgical traces with its narrative form, place used, character choices and sequence of events. In addition, film also presents an implicit world narrative with sociological and poetic drama approach. It has been determined that the event flows such as dramatic conflict and crisis in the story add both visual and discourse dimension to the film