Doğal Boyamacılık Tarihinde Mor Renk Eldesi

SEZEN S.

II. ULUSLARARASI AKDENİZ SANAT SEMPOZYUMU Doğal Boya Sempozyumu-Çalıştayı-Sergisi, Antalya, Türkiye, 10 - 12 Mayıs 2017, ss.296-300

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.296-300
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET
Mor renk uzunca yıllar yalnızca krallar tarafından kullanıldı. Eski Yunan’ da siyasal gücü tek başına elinde bulunduran kişiye ‘tiran’ denmektedir. Siyasal erki temsil eden ‘tiran moru’ nun adı da buradan gelmektedir.
Deniz salyangozundan elde edilen mor rengin kullanımında, halka izin verilmezdi. Latince adı ‘murex brandaris’ olan deniz salyangozlarından, oldukça zahmetli olarak elde edilirdi. Latince adı ‘murex trunculis’ olan salyangozdan da, farklı bir tonda mor eldesi yapılmaktaydı. 12 bin salyangozdan, yalnızca 1.5 gram boya eldesi yapılabilmekteydi. Boya ilk etapta renksizdir ancak güneşe bırakıldığında mor renk elde edilir. Bu yüzdendir ki, oldukça zahmetli ve pahalı olan mor renk eldesi, krallar tarafından kullanılan kumaşlarda kendini gösterir.
Orta Çağ’ ın başlarında başpiskoposlar, kendi sınıflarına uygun olarak mor rengi seçmişlerdi. Bir din adamı hiyerarşide ne kadar yükselirse, giysilerindeki mor ton da o derece artıyordu.
Mor, mavi ve kırmızının karışım rengidir. Kaynaklara göre yün önce indigo ile daha sonra kök boya veya cochineal ile boyanmıştır ancak Anadolu’ da elde edilen mor renkte, analizler sonucunda indigoya rastlanmamıştır. Bulunan boyar maddeler rubia tinctorum boyar maddeleri olan ‘alizarin’ ve ‘pseudopurpurin’ olmuştur. Analizler sonucunda, mordan olarak da demir elde edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Mor, murex, tiran, deniz salyangozu

SUMMARY
Purple color was used only by the kings for many years. In ancient Greece, the political power alone is called the 'tyrant'. The name of 'tiran moru' which represents political power comes from here.
In the use of purple color obtained from the sea snail, the public was not allowed. From the sea snails, whose Latin name is 'murex brandaris', it was obtained quite troublesome. In the snail, whose Latin name was 'murex trunculis', a different probe was made of purple hand. From 12 thousand snails, only 1.5 grams of paint could be made. The paint is colorless in the first place, but when it is left in the sun it becomes purple. In this respect, the purple color hand, which is rather laborious and expensive, manifests itself in the fabrics used by the kings.
At the beginning of the Middle Ages the archbishops chose purple color in accordance with their class. The higher the height of a clergyman in the hierarchy, the purple tone of his clothes was increasing.
Purple is blend the color of blue and red. According to the sources, wool was stained with indigo and then with root dye or cochineal, but in purple color obtained in Anatolia, no indigo was found as a result of the analyzes. The found stains were 'alizarin' and 'pseudopurpurin' which are rubia tinctorum stain materials. As a result of analysis, iron was also obtained as a mordant.
Keywords: Purple, murex, tyrant, sea snail.